Transcriptie zorgt vaak voor problemen bij vertalingen van en in het Russisch. Vooral bij het vertalen van officiële documenten is de schrijfwijze van eigennamen gevaarlijk terrein.
Voor het Russisch en het Nederlands bestaan vaste transcriptieregels. Toch ontstaan er vaak misverstanden en lopen mensen op verschillende documenten met meerdere verschillende versies van hun naam rond. Dat is te wijten aan de verschillende transcriptiesystemen die worden gebruikt.
Problemen bij de transcriptie van het Russisch naar het Nederlands
Ter illustratie volgt een gewone Russische naam, en de mogelijke varianten: Людмила Михайловна Чекасина.
Het Russische systeem
Ten eerste is er het Russische systeem, dat wordt gebruikt voor het transcriberen van de namen in Russische paspoorten (de Russische transliteratienorm voor paspoorten: ГОСТ Р 52535.1-2006). De schrijfwijze die in deze paspoorten wordt gebruikt, wordt meestal gebruikt voor verdere administratieve handelingen in België (aanvragen nationaliteit, rijbewijs, enz.). Dat zorgt voor het volgende resultaat: LIUDMILA MIKHAILOVNA CHEKASINA. Probeer het zelf:
Deze transcriptie komt echter niet overeen met het Nederlandse of Franse (of Duitse) systeem, dat wordt gebruikt wanneer de vertaler niet beschikt over een officiële schrijfwijze (een Russisch paspoort). Maar wat als de klant achteraf een Russisch paspoort aanvraagt en merkt dat de schrijfwijze in dat paspoort anders is?
Het Belgische systeem?
België telt drie officiële landstalen, dus zijn er ook drie transliteratiesystemen.
Dezelfde naam in een transliteratie uit het Frans en het Nederlands (het Duits laat ik achterwege):
– Frans: Lioudmila Mikhaïlovna Tchekasina
– Nederlands: Ljoedmila Michajlovna Tsjekasina
Dit is een groot verschil met wat er in haar Russische paspoort staat: LIUDMILA MIKHAILOVNA CHEKASINA.
Probeer het zelf (transcriptie van Russische woorden in het Nederlands, volgens de geldende regels):
In België, zeker als mensen verhuizen van het ene taalgebied naar het andere, bestaat bovendien het risico dat deze systemen door elkaar worden gebruikt. Tel dit op bij de schrijfwijze in Russische paspoorten, en stel je de mogelijke problemen voor.
Problemen bij de transliteratie van het Nederlands naar het Russisch
Ook hier zijn er heel wat vreemde gebruiken. Wat doe je bijvoorbeeld met Engelse voornamen, zoals John of Zoe? Zeg je Йон of Джон, Зои of Зоэ? Onze tweeklanken ou en au worden beiden als ау getranscribeerd. Archaïsche schrijfwijzen, zoals Baert, en dubbele klinkers, worden samengetrokken tot één klinker. Een c, als k uitgesproken, wordt k.
Dat geeft onvermijdelijk problemen bij transcriptie terug naar de oorspronkelijke taal. Het is onmogeijk te weten hoe de Vlaamse en Nederlandse eigennamen eigenlijk worden geschreven, zeker als het om archaïsche schrijfwijzen gaat en/of er dubbele klinkers in voorkomen. Als je in een Russische tekst een naam leest van een persoon of een stad, is het vaak onmogelijk te achterhalen hoe de Latijnse variant eruitziet. Sommige Russische kranten (zoals Kommersant) plachten vroeger het Latijnse origineel tussen haakjes achter de transliteratie te zetten, zich bewust van het probleem.
Besluit
Ik zie niet echt een oplossing voor dit probleem. Aan Russen raad ik aan om waar mogelijk de schrijfwijze in het paspoort te bewaren. Aan Belgen die hun documenten in het Russisch moeten laten vertalen, raad ik aan hun kinderen geen Franse of Engelse voornamen te geven (grapje).
Handige links
Een goede site om transcripties van het Nederlands naar het Russisch te controleren is: http://www.artlebedev.ru/tools/transcriptor/dutch/
Online Russische woorden naar Latijnse letters translitereren, volgens de Russische norm: http://59travel.ru/default/index/passport/
Over het verschil tussen transcriptie en transliteratie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Transcriptie_%28taal%29
Over transliteratie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Transliteratie en: http://nl.wikipedia.org/wiki/Cyrillisch_alfabet